9. Bu gün türklər demiş "işim başımdan aşkın" olduğu momentdə üç biznesmenin söhbətini dinləmək şansım oldu – biri rus, biri amerikalı, digəri isə azərbaycanlı idi. Bir müddətdən sonra öz işimi kənara qoyub onların söhbətinə fokuslandığımın fərqinə vardım. Söhbətləri gah dostyana, gah da təhdidvari bir hal alırdı. Üç dili qarışdırıb danışsalarda bir-birilərini mükəmməl başa düşürdülər yada başa düşürmüş kimi davranırdılar.
Bir məqamda azərbaycanlı adam telefon zəngi üçün kənara çəkildi. Yenə təhdidvari və qətiyyətli idi:
"Heç kim mənim pullarımla yanlış qərar qəbul edə bilməz. Etsə cəzalandıralacaq. Mən adamı iki yerə ayıraram. Başlarında sən durmalı idin, məsələni bu dəqiqə həll et."
Geri qayıdanda mövzu yenidən fındıq istehsalına keçdi – heç gözləmədiyim qədər maraqlı bir mövzu. Onlar bir faktı qeyd etdilər: qəhvə istehsalı haqqında Netflix-də və başqa platformalarda saysız-hesabsız sənədli filmlər, romantikləşdirilmiş bir imici var, amma fındıq istehsalı, onların fikrincə daha çətin olsa da, nədənsə diqqətdən kənarda qalır. indi isə başından sonuna kimi qulaq asdığım danışıqdan maraqlı məqamları sizinlə paylaşacağam.
Fındıq istehsalı niyə bu qədər çətindir?
- Fındığın yığılması:
Fındıqlar adətən yay sonunda və ya payızın əvvəlində yığılır. Bu, əl ilə – yəni fındıq yerə düşdükdən sonra əl ilə yığmaqla, və ya mexaniki üsulla – süpürücülər və kombaynlar vasitəsilə edilə bilər. Əl ilə yığılma vaxt aparan və çox zəhmətli bir prosesdir, xüsusilə də maşınların çətin işlədiyi dağlıq ərazilərdə.
Mekanik yığım isə daha çox ABŞ kimi yerlərdə yayılmışdır və hava şəraitindən çox asılıdır. Əgər çox nəmişlik varsa, fındıqlar yerə yapışa bilər, bu da prosesi çətinləşdirir və xərcləri artırır.
-Müasir texnologiyanın rolu:
Yığım prosesindən sonra fındıqlar təmizlənmə və çeşidləmə mərhələsindən keçir. Bu zaman texnologiya həqiqətən vacibdir. Amerikalı iş adamı qürurla qeyd etdi ki, onların maşınları digərlərinə nisbətən üç dəfə daha məhsuldardır, xüsusilə böyük həcmdə məhsulun effektiv emalı baxımından.
Diqqətimi çəkən bir şey onların "kondisionerlər" haqqında müzakirəsi idi. Kondisioner deyəndə soyutma sistemi yox, hava separatorlarından danışırmışlar– bu maşınlar hava təzyiqindən istifadə edərək fındıqları daşlardan, budaqlardan və yararsız məhsullardan ayırır. Xüsusilə fındıqlar hələ yaş və ya çirkli olduqda, bu separatorlar çox vacibdir.
-Qurutma və qabıqların soyulması:
Qurutma da çox mühüm mərhələdir. Fındıqların təxminən 6-8% rütubət səviyyəsinə qədər qurudulması lazımdır ki, xarab olmasın. Bu adətən böyük sənaye qurutucularında edilir. Qurutma prosesindən sonra isə fındıqlar xüsusi maşınlarla soyulur ki, qabıqlar çatlasın, lakin içindəki ləpələr zədələnməsin.
-Çeşidləmə və keyfiyyətə görə dərəcələndirmə:
Soyulandan sonra fındıqlar ölçüsünə və keyfiyyətinə görə çeşidlənir. Kameralar və ya sensorlarla təchiz edilmiş müasir maşınlar bu prosesi daha sürətli və dəqiq edir.
Fındıq istehsalı niyə daha az diqqət çəkir?
Biznesmenlərin dediyi kimi, qəhvə istehsalı dünyanı özünə cəlb edib. Kolumbiyada fermerlərindən tutmuş latte sənətində ustalaşmış baristalara qədər olan prosesləri əks etdirən sənədli filmlər Netflix və digər platformalarda geniş yayılıb.
Amma fındıq belə bir cazibədar reputasiyaya sahib deyil. Halbuki əslində, fındıq istehsalında görülən iş qəhvə istehsalı qədər, bəlkə də daha çox zəhmətlidir. Hava problemləri ilə mübarizədən tutmuş müasir texnologiyalardan istifadə etməyə qədər bu sahə dəqiqlik, zəhmət və yenilik tələb edir.
Ümümi baxanda, amerikalı iş adamı daha çox məhsuldarlığa və istehsalın genişləndirilməsinə fokuslanmışdı, rus isə ekoloji problemlərlə maraqlanırdı. Azərbaycanlı iş adamı da instinktləri ilə bu işdəki yüksək riskləri və maliyyə problemlərini götür qoy edirdi.
Uzun sözün qısası, söhbətin sonunda mən fındıqlara yeni bir baxış qazandım. Fındıqlara artıq layiq olduqları diqqəti göstərməli olduğumuzu düşünürəm. Yaşasın fındıqlar. Hələlik.